შიზოფრენია ერთ–ერთი ყველაზე გავრცელებული ფსიქიკური დაავადებაა. იგი ქრონიკული, პროგრესირებადი ხასიათისაა. შიზოფრენია ძირითადად იწყება 20–25 წლის ასაკში. მისი ეტიო–პათოგენეზი დღემდე დაუდგენელია. თანამედროვე მონაცემებით მას ენდოგენური ბუნების დაავადებებს მიაკუთვნებენ. შიზოფრენიის განვითარებაში წამყვანი როლი მემკვიდრეობით ფაქტორს მიუძღვის: დაავადების შემთხვევები ხშირია შიზოფრენიით დაავადებულთა ოჯახებში, მონოზიგოტურ ტყუპებში. შიზოფრენიის ეტიოლოგიაში განიხილება ნეიროტრანსმისიული თეორია, რომლის მიხედვითაც შიზოფრენიული ფსიქოზის განვითარების მიზეზი დოფამინერგული სისტემის დისფუნქციაა.
შიზოფრენიის კლინიკური გამოვლინებანი მრავალფეროვანია. გამოიყოფა მისი შემდეგი ფორმები: მარტივი ფორმა, იწყება პუბერტატულ ან პოსტპუბერტატულ ასაკში. თანდათანობით ვითარდება აქტივობისა და სოციალური ინტერესების დაქვეითება, განურჩევლობა პიროვნების გარშემო მიმდინარე მოვლენებისადმი. წინა პლანზე გამოდის აპათია და ადინამია. ამ ფორმის დროს ჰალუცინაციური და ბოდვითიი აშლილობები ფრაგმენტულ ხასიათს ატარებს.
კატატონიურ ფორმას ახასიათებს მოტორული სფეროს დარღვევები – კატატონიური სინდრომის სახით. იშვიათად შეიძლება განვითარდეს კატატონიური აგზნება. სტუპოროზული აშლილობანი წარმოდგენილია კატალეფსიის, კუნთთა ჰიპოტონიის სახით. კატატონიური მოვლენები შეიძლება განვითარდეს ნათელი ცნობიერების ფონზე – „ლუციდური კატატონია“ ან გამოვლინდეს როგორც მეორადი აშლილობანი ცნობიერების შეცვლის დროს – „ონეიროიდული კატატონია“.
ჰებეფრენიული ფორმისათვის დამახასიათებელია: მიზანმიუმართავი დემონსტრაციულობა, ჯამბაზობა, აფორიაქება. ემოციურ–ნებითი გასადავებისა და პიროვნული აქტივობის დაქვეითების ფონზე, გუნებაგანწყობა ძირითადად აწეულია, თუმცა არაადეკვატური და არსებულ სიტუაციასთან შეუსაბამო. მეტყველება უხშირესად დაუკავშირებელია, წყვეტილი. აღინიშნება ფრაგმენტული ბოდვითი იდეები და ჰალუცინაციური ჩართვები. შიზოფრენიის ეს ფორმა გამოირჩევა ავთვისებიანი მიმდინარეობით და ჭკუასუსტობის განვითარებით.
შიზოფრენიის პარანოიდული ფორმისათვის დამახასიათებელია კლინიკურ სურათში ბოდვითი და ჰალუცინაციურ–ბოდვითი სინდრომების არსებობა. ბოსვითი შიზოფრენია ამ დაავადების ყველაზე ხშირი და გავრცელებული სახეა. შემთხვევათა ნაწილში ბოდვითი სიმპტომატიკა ვითარდება მწვავედ, უეცრად. საწყის ეტაპზე არსებული დაუკავშირებელი ფრაგმენტული ბოდვითი იდეები შემდგომში ღებულობენ კონკრეტულ შინაარსს. ხშირია სმენითი, მხედველობითი, ყნოსვითი, ტაქტილური ჰალუცინაციები და სენსორული ავტომატიზმი.
შიზოფრენიის პროცესის მიმდინარობა არაერთგვაროვანია. ამის გამო მას ჰყოფენ მიმდინარეობის ტიპის მიხედვითაც: უწყვეტად მიმდინარე შიზოფრენია, შეტევისმაგვარ–პროგრედიენტული შიზოფრენია (ხასიათდება რემისიებისთ შეტევებს შორის), რეკურენტული (პერიოდული) შიზოფრენია და ფებრილური კატატონია რომელიც ხასიათდება ტემპერატურის მკვეთრი მომატებით, გამოხატული მოტორული სტუპორით, რასაც თან სდევს ტვინის შეშუპება.
შიზოფრენიის მკურნალობა ძირითადად სინდრომულია, გამიზნულია წამყვანი ფსიქოპათოლოგიური გამოვლინებების ჩასაქრობათ. ფსიქოფარმაკოლოგიური საშუალებებიდან გამოიყენება ნეიროლეფტიკები, ანტიდეპრესანტები, ტრანკვილიზატორები, ნოოტროპული საშუალებები. შიზოფრენიის ფსიქოზურ გამოვლინებათა მკურნალობასთან ერთად, სულ უფრო დიდი როლი ენიჭება ავადმყოფთა ფსიქოსოციალურ რეაბილიტაციას.
შიზოფრენიის კლინიკური გამოვლინებანი მრავალფეროვანია. გამოიყოფა მისი შემდეგი ფორმები: მარტივი ფორმა, იწყება პუბერტატულ ან პოსტპუბერტატულ ასაკში. თანდათანობით ვითარდება აქტივობისა და სოციალური ინტერესების დაქვეითება, განურჩევლობა პიროვნების გარშემო მიმდინარე მოვლენებისადმი. წინა პლანზე გამოდის აპათია და ადინამია. ამ ფორმის დროს ჰალუცინაციური და ბოდვითიი აშლილობები ფრაგმენტულ ხასიათს ატარებს.
კატატონიურ ფორმას ახასიათებს მოტორული სფეროს დარღვევები – კატატონიური სინდრომის სახით. იშვიათად შეიძლება განვითარდეს კატატონიური აგზნება. სტუპოროზული აშლილობანი წარმოდგენილია კატალეფსიის, კუნთთა ჰიპოტონიის სახით. კატატონიური მოვლენები შეიძლება განვითარდეს ნათელი ცნობიერების ფონზე – „ლუციდური კატატონია“ ან გამოვლინდეს როგორც მეორადი აშლილობანი ცნობიერების შეცვლის დროს – „ონეიროიდული კატატონია“.
ჰებეფრენიული ფორმისათვის დამახასიათებელია: მიზანმიუმართავი დემონსტრაციულობა, ჯამბაზობა, აფორიაქება. ემოციურ–ნებითი გასადავებისა და პიროვნული აქტივობის დაქვეითების ფონზე, გუნებაგანწყობა ძირითადად აწეულია, თუმცა არაადეკვატური და არსებულ სიტუაციასთან შეუსაბამო. მეტყველება უხშირესად დაუკავშირებელია, წყვეტილი. აღინიშნება ფრაგმენტული ბოდვითი იდეები და ჰალუცინაციური ჩართვები. შიზოფრენიის ეს ფორმა გამოირჩევა ავთვისებიანი მიმდინარეობით და ჭკუასუსტობის განვითარებით.
შიზოფრენიის პარანოიდული ფორმისათვის დამახასიათებელია კლინიკურ სურათში ბოდვითი და ჰალუცინაციურ–ბოდვითი სინდრომების არსებობა. ბოსვითი შიზოფრენია ამ დაავადების ყველაზე ხშირი და გავრცელებული სახეა. შემთხვევათა ნაწილში ბოდვითი სიმპტომატიკა ვითარდება მწვავედ, უეცრად. საწყის ეტაპზე არსებული დაუკავშირებელი ფრაგმენტული ბოდვითი იდეები შემდგომში ღებულობენ კონკრეტულ შინაარსს. ხშირია სმენითი, მხედველობითი, ყნოსვითი, ტაქტილური ჰალუცინაციები და სენსორული ავტომატიზმი.
შიზოფრენიის პროცესის მიმდინარობა არაერთგვაროვანია. ამის გამო მას ჰყოფენ მიმდინარეობის ტიპის მიხედვითაც: უწყვეტად მიმდინარე შიზოფრენია, შეტევისმაგვარ–პროგრედიენტული შიზოფრენია (ხასიათდება რემისიებისთ შეტევებს შორის), რეკურენტული (პერიოდული) შიზოფრენია და ფებრილური კატატონია რომელიც ხასიათდება ტემპერატურის მკვეთრი მომატებით, გამოხატული მოტორული სტუპორით, რასაც თან სდევს ტვინის შეშუპება.
შიზოფრენიის მკურნალობა ძირითადად სინდრომულია, გამიზნულია წამყვანი ფსიქოპათოლოგიური გამოვლინებების ჩასაქრობათ. ფსიქოფარმაკოლოგიური საშუალებებიდან გამოიყენება ნეიროლეფტიკები, ანტიდეპრესანტები, ტრანკვილიზატორები, ნოოტროპული საშუალებები. შიზოფრენიის ფსიქოზურ გამოვლინებათა მკურნალობასთან ერთად, სულ უფრო დიდი როლი ენიჭება ავადმყოფთა ფსიქოსოციალურ რეაბილიტაციას.
No comments:
Post a Comment